Tết Trung Thu: Khám phá nguồn gốc, ý nghĩa và phong tục ở Việt Nam

Tết Trung thu ngự trị trong lòng mỗi người dân Việt, mang trong mình những giá trị văn hóa sâu sắc. Hãy cùng Asia Vina khám phá sự đặc biệt và hấp dẫn của Tết Trung thu, nơi mà ánh trăng tròn rọi sáng trên đất nước và trái tim con người trở nên ấm áp hơn bao giờ hết.

1. Tết Trung Thu – ngày 15 tháng 8 Âm lịch hàng năm

Tết Trung thu là gì? Tết Trung thu là ngày bao nhiêu? Tết Trung thu, được biết đến với nhiều tên gọi như Tết trông Trăng, Tết hoa đăng hay Rằm Trung Thu, là một lễ hội truyền thống quan trọng diễn ra vào ngày Rằm tháng 8 âm lịch hàng năm, tức là ngày 15 tháng 8. Đây là một dịp đặc biệt được người dân Việt Nam mong chờ và được tổ chức khắp nơi trên dải đất hình chữ S. Tết Trung thu tiếng Anh hay còn gọi là Mid-autumn festival, mang trong mình một sự kết hợp độc đáo giữa tín ngưỡng văn hóa dân gian và tình yêu thương gia đình.

Trung thu là một ngày lễ truyền thống của người Việt (Ảnh: sưu tầm)

2. Tết Trung Thu có nguồn gốc từ văn hóa Trung Quốc

Nguồn gốc Tết Trung thu ở Việt Nam được cho là bắt nguồn từ văn hóa Trung Quốc với 3 truyền thuyết: Hằng Nga và Hậu Nghệ, vua Đường Minh Hoàng lên cung trăng, và Sự tích về chú Cuội. Những sự tích Tết Trung thu này đã gắn liền với nền văn hóa Việt Nam và trở thành những câu chuyện được truyền từ đời này sang đời khác, đồng thời tạo nên sự độc đáo và ý nghĩa của Tết Trung thu trong quan niệm và truyền thống dân gian Việt Nam.

Cụm từ Tết Trung thu đã được người Việt xưa mượn nguyên xi từ Hán ngữ và tiếp tục sử dụng trong chữ Nôm và chữ Quốc ngữ. Khái niệm Trung thu được đề cập lần đầu tiên trong sách Chu Lễ và Lễ Ký (thiên Nguyệt Lệnh) của Khổng Tử thời Chiến Quốc và thuật ngữ Trung thu tiết xuất hiện vào thời nhà Đường.

Mặc dù tết Trung thu ở Việt Nam đã có những điểm khác biệt so với Trung Quốc, song căn cứ vào văn hóa, lịch sử và từ nguyên, có thể khẳng định rằng tết Trung thu đã xuất phát từ Trung Quốc.

3. Ngày Tết Trung thu là Tết đoàn viên

Ý nghĩa Tết Trung thu không chỉ đơn thuần là một ngày để trẻ em vui chơi, mà còn là một ngày quan trọng và có ý nghĩa sâu sắc trong lòng mỗi người dân Việt. Đây là dịp để khơi dậy tình cảm gia đình và tạo nên những kỉ niệm đáng nhớ. Trong ngày này, không chỉ có trẻ em mà cả gia đình cùng quây quần bên nhau, tạo dựng một không gian ấm cúng và tràn đầy yêu thương. Đây là thời điểm để các thành viên trong gia đình gặp gỡ, chia sẻ niềm vui và tâm tư, tạo ra những khoảnh khắc đáng nhớ và gắn kết hơn với nhau. Qua Trung thu, mọi người cùng nhìn lại quá khứ, đón nhận tương lai và trân trọng những giá trị gia đình, tình yêu và sự đoàn kết.

Dịp để cả gia đình quây quần bên nhau (Ảnh: sưu tầm)

4. Tết Trung thu ở Việt Nam gắn liền với 8 hoạt động thú vị

Phong tục Tết Trung thu ở Việt Nam bao gồm các hoạt động như múa lân, đốt pháo hoa, rước đèn lồng, trò chơi dân gian và thưởng thức các món ăn truyền thống như bánh Trung Thu, trà, rượu và trái cây. Gia đình cùng nhau sum họp, quây quần bên nhau bày cỗ và phá cỗ.

4.1. Rước đèn

“Tết Trung thu rước đèn đi chơi…”, lời hát vang vọng từ tuổi thơ mỗi người dân Việt và trở thành một phần ký ức không thể thiếu. Tuổi thơ có ai không háo hức cầm những chiếc đèn ông sao sắc màu, rong ruổi khắp ngõ xóm và ca vang bài hát Tết Trung thu? Rước đèn Trung thu là hình ảnh Tết Trung thu quen thuộc và là phong tục còn lưu giữ đến hiện tại.

Trung thu xưa (Ảnh: sưu tầm)

4.2. Bày mâm cỗ Trung thu

Mâm cỗ Trung thu thường có trọng tâm là con chó làm từ tép bưởi và mắt đậu đen. Xung quanh có bày hoa quả và các loại bánh nướng, bánh dẻo thập cẩm hoặc bánh chay hình lợn mẹ với đàn lợn con. Hạt bưởi được xiên vào dây thép, phơi khô và đốt sáng đêm Trung Thu. Các loại quả đặc trưng như chuối, cốm, quả thị, hồng đỏ và na dai cùng bưởi không thể thiếu. Khi trăng lên, mọi người cùng nhau phá cỗ và thưởng thức hương vị Tết Trung thu. Phong tục trông trăng liên quan đến sự tích Chú Cuội trên cung trăng, nơi trẻ em tin rằng hình chú Cuội ngồi gốc cây đa có thể nhìn thấy trên Mặt Trăng.

4.3. Làm đồ chơi cho trẻ em chơi Trung thu

Mặt nạ, đèn ông sư, đèn ông sao và đầu sư tử là những đồ chơi Trung thu phổ biến, được trẻ em rất thích thú. Hội An và Sài Gòn nổi tiếng với nghề thủ công làm lồng đèn và đèn giấy cho dịp này. Trong những ngày Tết Trung thu xưa, người dân thường tự làm trống bỏi, đèn ông sư, đèn ông sao, mặt nạ, tò he, chong chóng… cho trẻ em. Ngày nay, đồ chơi thường xuất xứ từ Trung Quốc và thường làm bằng nhựa mỏng.

Trung thu rực rỡ với những chiếc đèn ông sao sắc màu (Ảnh: sưu tầm)

4.4. Làm bánh Trung thu

Dường như hương vị Tết Trung thu được gói gọn trong những chiếc bánh Trung thu. Cách làm bánh Trung thu khá đơn giản nên người dân thường tự làm bánh Trung thu tại nhà, sử dụng các nguyên liệu truyền thống như gạo nếp, đậu xanh, dừa, hạt sen, mè, mứt trái cây… Bánh được trang trí bằng các khuôn đặc biệt để tạo nên hình dạng đẹp mắt như tròn, vuông với hai loại là bánh dẻo và bánh nướng. Bánh Trung thu không chỉ là món ăn ngon mà còn mang ý nghĩa gửi gắm sự sum vầy, đoàn kết và tình yêu thương gia đình trong mùa Trung thu.

Bánh Trung thu làm nên hương vị ngày Tết đoàn viên (Ảnh: sưu tầm)

4.5. Ngắm trăng Rằm tháng 8 tròn và sáng nhất

Vào đêm Trung thu, mọi người thường ra ngoài bày cỗ và trang trí các lồng đèn màu sắc, sau đó cùng nhau trông trăng, ngắm trăng. Trăng Rằm tháng 8 được cho là tròn và sáng nhất trong năm, tượng trưng cho sự trọn vẹn và tình yêu gia đình. Trong không gian yên tĩnh và trầm lắng, cả gia đình cùng nhau phá cỗ Trung thu và chia sẻ những câu chuyện, niềm vui của mùa trăng tròn. 

4.6. Hát trống quân

Hát trống quân là một phong tục truyền thống trong lễ Tết Trung thu ở Việt Nam. Với âm điệu nhịp nhàng và những tiếng trống vang lên, người ta hát theo nhịp ba “thình, thùng, thình”. Hát trống quân thường được thực hiện bởi các đôi nam nữ, tạo nên không khí vui tươi và náo nhiệt trong ngày lễ.

4.7. Múa lân

Múa lân Trung thu là một phong tục truyền thống đặc biệt trong lễ Tết Trung thu ở Việt Nam. Khoảng 2-7 người mặc trang phục lân điều khiển một con lân lớn, biểu diễn những động tác uyển chuyển và đầy màu sắc. Múa lân Trung thu thường diễn ra trước cửa nhà hoặc trên sân trường, đình làng, thu hút sự chú ý và niềm vui của mọi người. Nét đẹp và sự phối hợp của đội lân mang lại niềm hy vọng về may mắn và thịnh vượng trong năm mới.

Múa lân giúp không khí ngày Trung thu trở nên sôi động (Ảnh: sưu tầm)

4.8. Tặng quà cho nhau dịp Tết Trung thu

Trong ngày Trung thu, người dân Việt Nam thường tặng quà và dành tặng những lời chúc Trung thu tốt đẹp cho nhau. Mọi người thường chuẩn bị những món quà như bánh Trung thu, kẹo, đèn lồng, hoa quả để biếu cho gia đình, bạn bè, người thân và những người thân thiết để thể hiện lòng tri ân, tình cảm yêu thương và sự chia sẻ trong ngày lễ đặc biệt này. Nhận được những món quà Trung thu mang lại niềm vui và hạnh phúc cho mọi người, tạo nên không khí đoàn viên và ấm áp trong gia đình và cộng đồng.

St!